Alle zorgorganisaties binnen Espria onderkennen het belang van het recht op vrijheid. Tegelijkertijd lopen wij tegen dezelfde dilemma's en uitdagingen aan.

Hoe zorg je bijvoorbeeld voor optimale vrijheid voor bewoners met dementie, zonder dat hun veiligheid in gevaar komt? Mogen zij vrij door het gebouw rondlopen? Mogen bewoners naar buiten? Wat willen we monitoren en hoe gaan we dat doen? 

Het goed inrichten van leefcirkels moet heel zorgvuldig gebeuren en is maatwerk.

Wet Zorg en Dwang 

Ook de Wet Zorg en Dwang vraagt om een duidelijke visie op vrijheid van onze cliënten. Deze wet is er om vrijheidsbeperking tegen te gaan en heeft als uitgangspunt alleen vrijwillige zorg te bieden tenzij dit niet anders kan. Mensen opsluiten of beperken in hun bewegingsvrijheid zijn voorbeelden van onvrijwillige zorg.  

Van elkaar leren 

Hoe vul je het recht op vrijheid zo goed mogelijk in voor mensen met dementie? Binnen het programma Digitaal aan Zet werkt het innovatieteam, met vertegenwoordiging vanuit de zorgorganisaties, samen in het project 'De deur is open, tenzij...'. Hierin wisselen we met elkaar van gedachten en leren we van elkaar. Wat zijn mogelijke oplossingen voor bepaalde situaties? Welke visie op vrijheid hebben wij en wat is daarin binnen Espria de gemene deler? Hoe vullen wij dit in de praktijk in? 

Leefcirkels voor maximale bewegingsvrijheid 

Bij Evean, Icare en Zorggroep Meander wordt gewerkt en geëxperimenteerd met zogenaamde leefcirkels. Met behulp van domotica (zorgtechnologie op afstand) wordt de bewegingsvrijheid per bewoner op maat georganiseerd. Met een tag, bijvoorbeeld in de vorm van een polsband, gaan sommige deuren voor de bewoner open, terwijl andere gesloten blijven. Bevindt een bewoner zich in een zone buiten zijn of haar leefcirkel, dan ontvangen zorgmedewerkers hiervan een melding. Door het werken met leefcirkels ervaart de bewoner eigen regie en vrijheid. Dat leidt tot een gevoel van autonomie, minder onbegrepen en agressief gedrag en mogelijk ook tot meer mobiliteit. Ook kan het familieleden, mantelzorgers en medewerkers een gerust gevoel geven. 

Stein van Berkel is projectleider bij Zorggroep Meander: “Wat bij het implementeren van leefcirkels vaak terugkomt is de discussie over vrijheid en veiligheid. We zijn geneigd mensen binnen te houden. Logisch vanuit de verantwoordelijkheid die je voelt voor de veiligheid van bewoners. Maar we zijn daar vaak te voorzichtig in. Wij hebben als proef de voordeur twee weken opengezet om te kijken wie er behoefte had om naar buiten te gaan. Dat waren minder bewoners dan we hadden verwacht. Zij gingen niet ver en kwamen niet in onveilige situaties terecht. Deze bewoners hebben nu een tag waarmee ze naar buiten kunnen wanneer ze dat willen.” 

Kijk hier hoe Zorggroep Meander hiermee omgaat: Open Deuren bij Zorggroep Meander(externe link) 

Leefcirkels bij Evean, Icare en Zorggroep Meander 

Er is niet één juiste manier om om te gaan met leefcirkels. Wat wel of niet werkt is afhankelijk van vele factoren. Als de zorglocatie zich bevindt op een verdieping in hartje Amsterdam, heb je te maken met andere factoren dan bij een zorglocatie in een landelijke omgeving. Elie Rusthoven is programmaleider bij Evean: “Het goed inrichten van leefcirkels moet heel zorgvuldig gebeuren en is maatwerk. Momenteel zijn wij bezig met de implementatie van leefcirkels bij onze vestiging Swaensborch in Monnickendam. Een belangrijk onderwerp is uiteraard de gebruiksvriendelijkheid van technologie. Hierover worden we geadviseerd door het SSC ICT en werken we samen in het maken van keuzes en doorvoeren ven verbeteringen. Verder is het voor de inrichting van leefcirkels van belang dat we kijken naar de diversiteit in mate van dementie van onze bewoners. Ook is er aandacht voor het onderwerp veiligheid versus vrijheid en moeten werkprocessen worden aangepast.” 

Onderzoek naar succesfactoren en knelpunten 

Binnen Evean is onderzoek gedaan naar de manier waarop omgegaan wordt met leefcirkels. Onderzoeker Christina Eecen heeft daarnaast een analyse gedaan tussen de verschillen tussen de manier waarop onze VVT-organisaties hiermee omgaan. 

 In dit overzicht zie je de gevonden succesfactoren en knelpunten. 

Vanuit dit onderzoek zijn, mede op basis van bovenstaande bevindingen, aanbevelingen gedaan om de inrichting van leefcirkels tot een succes te maken voor bewoners, medewerkers en mantelzorgers. Deze worden gedeeld binnen het innovatieteam en de zorgorganisaties. Elie: “Bewoners meer vrijheid kunnen bieden is schitterend. Dat wil je ook voor jezelf als je ouder bent.” 

Van elkaar leren en innoveren

‘Slimmere Meldingen’ is één van de onderwerpen waarop het innovatieteam samenwerkt, ervaringen uitwisselt en van elkaar leert.

Het innovatieteam bestaat uit vlnr Teun Jonker (Zorgcentrale Noord), René Blook (Espria), Sanneke Heij (Icare), Stein van Berkel (Zorggroep Meander), Jan de Jonge (GGZ Drenthe), Michel van Rossum (GGZ Drenthe), Elie Rusthoven (Evean). Niet op de foto: Bart de Vries (SSC ICT), Daan van der Vlist (De Trans) en Arianne Heideman (Espria).